Tổng Quan Về Chứng Khoán Phái Sinh

Chứng khoán phái sinh là gì? Các đặc điểm cũng như ưu điểm và nhược điểm khi đầu tư vào chứng khoán phái sinh, hãy cùng motaikhoanchungkhoan tìm hiểu qua bài viết sau nhé.

Khái niệm chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh (CKPS) là loại hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào giá trị của một hoặc nhiều tài sản cơ sở (underlying asset) như cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số chứng khoán, hàng hóa, tỷ giá hối đoái, v.v.

Nói cách khác, CKPS là một công cụ tài chính được sử dụng để đầu tư, phòng ngừa rủi ro hoặc kiếm lời từ biến động giá của tài sản cơ sở.

Lợi ích của chứng khoán phái sinh:

• Đầu tư: CKPS có thể giúp nhà đầu tư kiếm lời từ biến động giá của tài sản cơ sở.
• Phòng ngừa rủi ro: CKPS có thể được sử dụng để phòng ngừa rủi ro biến động giá của tài sản cơ sở.
• Tăng hiệu quả sử dụng vốn: CKPS cho phép nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính cao để tăng hiệu quả sử dụng vốn.
• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: CKPS có thể giúp nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư.

Rủi ro của chứng khoán phái sinh:

• Rủi ro thị trường: Giá trị của CKPS có thể biến động mạnh do biến động giá của tài sản cơ sở.
• Rủi ro thanh khoản: Một số loại CKPS có thể có tính thanh khoản thấp, nghĩa là khó khăn trong việc mua bán trên thị trường.
• Rủi ro đòn bẩy tài chính: Việc sử dụng đòn bẩy tài chính cao có thể khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng nề nếu giá của tài sản cơ sở biến động bất lợi.
• Rủi ro pháp lý: Nhà đầu tư cần tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến giao dịch CKPS.

Đặc điểm của chứng khoán phái sinh

Giá trị phụ thuộc: Giá trị của chứng khoán phái sinh (CKPS) phụ thuộc vào giá trị của tài sản cơ sở (underlying asset).

Ví dụ: Hợp đồng tương lai giá vàng sẽ có giá trị phụ thuộc vào giá vàng giao ngay trên thị trường.

Giao dịch trên thị trường phái sinh: CKPS được giao dịch trên thị trường phái sinh, là thị trường tài chính chuyên biệt dành cho giao dịch các hợp đồng phái sinh.

Trên thị trường phái sinh, CKPS được giao dịch thông qua các Sở giao dịch phái sinh (Derivatives Exchange) như Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE) hay Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV).

Tính thanh khoản cao: Hầu hết các loại CKPS đều có tính thanh khoản cao, nghĩa là dễ dàng mua bán trên thị trường.

Điều này giúp nhà đầu tư có thể dễ dàng thực hiện các giao dịch mua bán CKPS mà không gặp nhiều khó khăn.

Sử dụng đòn bẩy tài chính: CKPS cho phép nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính cao, nghĩa là có thể đầu tư với số vốn ít hơn giá trị của hợp đồng.

Ví dụ: Với một hợp đồng tương lai giá vàng trị giá 1 tỷ đồng, nhà đầu tư chỉ cần đặt cọc 10% (tức 100 triệu đồng) để giao dịch.

Rủi ro cao: CKPS có thể mang lại lợi nhuận cao, nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao.

Do sử dụng đòn bẩy tài chính cao, nhà đầu tư có thể thua lỗ nặng nề nếu giá của tài sản cơ sở biến động bất lợi.

Các loại phổ biến:

• Hợp đồng tương lai (Futures): Hợp đồng mua hoặc bán một tài sản cơ sở với giá đã được thỏa thuận trước vào một thời điểm cụ thể trong tương lai.
• Tùy chọn (Options): Hợp đồng cho phép nhà đầu tư mua hoặc bán một tài sản cơ sở với giá đã được thỏa thuận trước vào hoặc trước một thời điểm cụ thể trong tương lai.
• Swap: Hợp đồng trao đổi dòng tiền giữa hai bên dựa trên một tài sản cơ sở tham chiếu.

Lợi ích:

• Đầu tư: CKPS có thể giúp nhà đầu tư kiếm lời từ biến động giá của tài sản cơ sở.
• Phòng ngừa rủi ro: CKPS có thể được sử dụng để phòng ngừa rủi ro biến động giá của tài sản cơ sở.
• Tăng hiệu quả sử dụng vốn: CKPS cho phép nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính cao để tăng hiệu quả sử dụng vốn.
• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: CKPS có thể giúp nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư.

Rủi ro:

• Rủi ro thị trường: Giá trị của CKPS có thể biến động mạnh do biến động giá của tài sản cơ sở.
• Rủi ro thanh khoản: Một số loại CKPS có thể có tính thanh khoản thấp, nghĩa là khó khăn trong việc mua bán trên thị trường.
• Rủi ro đòn bẩy tài chính: Việc sử dụng đòn bẩy tài chính cao có thể khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng nề nếu giá của tài sản cơ sở biến động bất lợi.
• Rủi ro pháp lý: Nhà đầu tư cần tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến giao dịch CKPS.

Phân loại chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh (CKPS) được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, nhưng phổ biến nhất là dựa trên tài sản cơ sở và phương thức giao dịch.

Phân loại theo tài sản cơ sở:

• CKPS dựa trên cổ phiếu: Tài sản cơ sở là cổ phiếu của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán. Ví dụ: Hợp đồng tương lai VN30, quyền chọn mua/bán cổ phiếu ABC.
• CKPS dựa trên trái phiếu: Tài sản cơ sở là trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp. Ví dụ: Hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ, quyền chọn mua/bán trái phiếu doanh nghiệp XYZ.
• CKPS dựa trên chỉ số chứng khoán: Tài sản cơ sở là chỉ số chứng khoán như VN30, VNMidcap, VIX. Ví dụ: Hợp đồng tương lai VN30, quyền chọn mua/bán chỉ số VNMidcap.
• CKPS dựa trên hàng hóa: Tài sản cơ sở là hàng hóa như vàng, dầu thô, lúa mì. Ví dụ: Hợp đồng tương lai vàng, quyền chọn mua/bán dầu thô.
• CKPS dựa trên tỷ giá hối đoái: Tài sản cơ sở là tỷ giá hối đoái giữa hai loại tiền tệ. Ví dụ: Hợp đồng tương lai EUR/USD, quyền chọn mua/bán USD/JPY.

Phân loại theo phương thức giao dịch:

• CKPS giao ngay (Spot contracts): Giao dịch được thực hiện ngay lập tức, nghĩa là bên mua sẽ thanh toán giá trị hợp đồng và bên bán sẽ giao tài sản cơ sở cho bên mua tại thời điểm giao dịch. Ví dụ: Giao dịch mua/bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.
• CKPS kỳ hạn (Forward contracts): Giao dịch được thực hiện vào một thời điểm cụ thể trong tương lai với giá đã được thỏa thuận trước. Ví dụ: Hợp đồng tương lai VN30, quyền chọn mua/bán cổ phiếu ABC với giá thực hiện và ngày đáo hạn cụ thể.

Ngoài ra, CKPS còn có thể được phân loại theo một số tiêu chí khác như loại giao dịch (giao dịch trên sàn, giao dịch ngoài sàn), phương thức thanh toán (thanh toán bằng tiền mặt, thanh toán bằng chứng khoán), v.v.

Lợi ích của chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh (CKPS) là công cụ tài chính mạnh mẽ mang đến nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, bao gồm:

Cơ hội kiếm lời cao: CKPS cho phép nhà đầu tư kiếm lời từ biến động giá của tài sản cơ sở.

Với việc sử dụng đòn bẩy tài chính cao, nhà đầu tư có thể thu được lợi nhuận lớn hơn so với đầu tư trực tiếp vào tài sản cơ sở.

Phòng ngừa rủi ro: CKPS có thể được sử dụng để phòng ngừa rủi ro biến động giá của tài sản cơ sở.

Ví dụ: Nhà đầu tư sở hữu cổ phiếu XYZ có thể mua quyền chọn bán cổ phiếu XYZ để hạn chế rủi ro thua lỗ do giá cổ phiếu giảm.

Tăng hiệu quả sử dụng vốn: CKPS cho phép nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính cao để tăng hiệu quả sử dụng vốn.

Với số vốn ít hơn, nhà đầu tư có thể đầu tư vào nhiều tài sản hơn và tiềm năng kiếm được lợi nhuận cao hơn.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư: CKPS giúp nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư, giảm thiểu rủi ro tổng thể của danh mục.

Bằng cách đầu tư vào các loại CKPS dựa trên các tài sản cơ sở khác nhau, nhà đầu tư có thể hạn chế ảnh hưởng của biến động giá của một tài sản cụ thể đối với toàn bộ danh mục đầu tư.

Khả năng giao dịch linh hoạt: CKPS có tính thanh khoản cao, dễ dàng mua bán trên thị trường.

Nhà đầu tư có thể thực hiện các giao dịch mua/bán CKPS một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Tiềm năng đầu tư đa dạng: CKPS được phát triển dựa trên nhiều loại tài sản cơ sở khác nhau, từ cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số chứng khoán đến hàng hóa, tỷ giá hối đoái.

Điều này mang đến cho nhà đầu tư nhiều lựa chọn đầu tư đa dạng và phù hợp với mục tiêu đầu tư của mình.

Cung cấp thông tin thị trường: Biến động giá của CKPS phản ánh kỳ vọng của thị trường đối với giá tương lai của tài sản cơ sở.

Do đó, nhà đầu tư có thể theo dõi giá CKPS để nắm bắt xu hướng thị trường và đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng CKPS cũng đi kèm với rủi ro cao:

• Rủi ro thị trường: Giá trị của CKPS biến động mạnh theo giá của tài sản cơ sở. Nhà đầu tư có thể thua lỗ nặng nề nếu giá tài sản cơ sở biến động bất lợi.
• Rủi ro thanh khoản: Một số loại CKPS có tính thanh khoản thấp, khó khăn trong việc mua bán trên thị trường.
• Rủi ro đòn bẩy tài chính: Việc sử dụng đòn bẩy tài chính cao có thể khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng nề nếu giá tài sản cơ sở biến động bất lợi.
• Rủi ro pháp lý: Nhà đầu tư cần tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến giao dịch CKPS.

Lưu ý khi đầu tư vào chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh (CKPS) là công cụ tài chính mạnh mẽ mang đến nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao. Do đó, nhà đầu tư cần lưu ý một số điều sau khi tham gia đầu tư vào CKPS:

Hiểu rõ bản chất và rủi ro của CKPS:

• Hiểu rõ bản chất: CKPS là hợp đồng có giá trị phụ thuộc vào giá trị của tài sản cơ sở. Nhà đầu tư cần hiểu rõ đặc điểm, cơ chế hoạt động và rủi ro của CKPS trước khi tham gia giao dịch.
• Rủi ro cao: CKPS có thể mang lại lợi nhuận cao, nhưng cũng đi kèm với rủi ro cao.

Nhà đầu tư có thể thua lỗ nặng nề nếu giá tài sản cơ sở biến động bất lợi.

Nắm vững kiến thức và kỹ năng đầu tư:

• Kiến thức: Nhà đầu tư cần trang bị kiến thức về thị trường tài chính, phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản, v.v. để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.
• Kỹ năng: Nhà đầu tư cần rèn luyện kỹ năng quản lý vốn, quản lý rủi ro, giao dịch trên thị trường phái sinh, v.v.

Bắt đầu với số vốn nhỏ:

• Số vốn nhỏ: Nhà đầu tư nên bắt đầu đầu tư với số vốn nhỏ và tăng dần theo kinh nghiệm và khả năng tài chính.
• Tránh sử dụng đòn bẩy tài chính quá cao: Việc sử dụng đòn bẩy tài chính cao có thể khiến nhà đầu tư thua lỗ nặng nề nếu giá tài sản cơ sở biến động bất lợi.

Lựa chọn nhà môi giới uy tín:

• Uy tín: Nhà đầu tư nên lựa chọn nhà môi giới uy tín, có kinh nghiệm giao dịch CKPS và được cấp phép hoạt động bởi cơ quan quản lý nhà nước.
• Hỗ trợ: Nhà đầu tư nên chọn nhà môi giới cung cấp dịch vụ hỗ trợ khách hàng tốt, giải đáp thắc mắc và tư vấn đầu tư hiệu quả.

Tuân thủ kỷ luật đầu tư:

• Kỷ luật: Nhà đầu tư cần tuân thủ kỷ luật đầu tư, không nên giao dịch theo cảm xúc hay a dua thị trường.
• Có kế hoạch đầu tư rõ ràng: Nhà đầu tư cần xây dựng kế hoạch đầu tư rõ ràng, xác định mục tiêu đầu tư, rủi ro chấp nhận được và phương án quản lý rủi ro hiệu quả.

Theo dõi thị trường thường xuyên:

• Cập nhật thông tin: Nhà đầu cần theo dõi thị trường thường xuyên, cập nhật thông tin về giá cả, biến động thị trường và các yếu tố ảnh hưởng đến giá tài sản cơ sở.
• Đánh giá thị trường: Nhà đầu tư cần đánh giá thị trường thường xuyên để đưa ra quyết định đầu tư phù hợp.

Học hỏi và trau dồi kiến thức:

• Học hỏi: Thị trường tài chính luôn biến động, do đó nhà đầu tư cần không ngừng học hỏi và trau dồi kiến thức để thích ứng với thị trường.
• Tham gia các khóa học đầu tư: Nhà đầu tư nên tham gia các khóa học đầu tư để nâng cao kiến thức và kỹ năng đầu tư CKPS.

Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính mạnh mẽ, nhưng cũng ẩn chứa nhiều rủi ro. Hãy trở thành nhà đầu tư thông minh, trang bị kiến thức đầy đủ và đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt để chinh phục thành công trên thị trường đầy biến động này.